کرسی آزاد اندیشی با موضوع بررسی امنیت غذایی

کرسی آزاد اندیشی با موضوع بررسی امنیت غذایی؛ واکاوی در ابعاد و اهمیت امنیت غذایی با نگاه به آینده با حضور دکتر سیدمحمدعلی ابراهیم زاده موسوی استاد گروه علوم و مهندسی صنایع غذایی دانشگاه تهران و دکتر محمدرضا جهانسوز استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه تهران روز دوشنبه 3 بهمن ماه در تالار امیرکبیر برگزار شد.

** امنیت غذایی دانش بنیان با رویکرد اقتدار و امنیت ملی یک ضرورت است

در این مراسم دکتر سیدمحمدعلی ابراهیم زاده موسوی استاد گروه علوم و مهندسی صنایع غذایی، و رئیس دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران درباره تعریف امنیت غذایی گفت: طبقFAO  امنیت غذایی زمانی وجود دارد که همه افراد همیشه به غذای کافی، سالم و مغذی که تمام نیازهای رژیم غذایی و سلامتشان را تامین کند؛ دسترسی فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی داشته باشند.

استاد گروه علوم و مهندسی صنایع غذایی دانشگاه تهران ادامه داد: این نگاه در همه دولت ها رویکرد اصلی همه برنامه های کلان بخش کشاورزی را تشکیل می دهد. هرچند تحقق برنامه های مبتنی بر این رویکرد پس از پیروزی انقلاب اسلامی نیز خود با توفیقات قابل توجهی همراه بوده است.

وی تصریح کرد: در بطن این رویکرد تهدیداتی همچون پیشی گرفتن واردات مواد غذایی بر تولید داخل به ویژه در شرایط رونق صادرات نفتی، ترویج تفکر غیراقتصادی بودن تولیدات کشاورزی به دلیل محدودیت منابع آب، سطح تکنولوژی، منابع خاک، از اولویت افتادن تولیدات کشاورزی و توسعه دریایی، گسترش دلال بازی و رانت در توزیع مواد غذایی و فقر بیشتر مولدین کشاورزی و جامعه روستایی، وابستگی به مواد غذایی، نهاده ها و فناوری ها، کاهش اشتغال در بخش کشاورزی که از سال 84 تا 95 جمعیت شاغل بخش کشاورزی از 5.2 میلیون نفر به 4 میلیون نفر کاهش پیدا کرده؛ وجود دارد.

دکتر ابراهیم زاده موسوی به رویکرد امنیت غذایی پایدار و دانش بنیان مطابق با نظر مقام معظم رهبری اشاره کرد و گفت: امنیت غذایی به عنوان مولفه راهبردی و محرک اقتصاد ملی است، این رویکرد مبتنی بر امنیت غذایی با اولویت تولیدات کشاورزی دانش بنیان است. کشاورزی این ظرفیت را دارد که پیشران اقتصاد مقاومتی، اقتصاد بدون نفت و اقتدار اقتصادی بوده و نقش محوری در مقابله با چالش های (اشتغال، محیط زیست، آب، غذا، ناهنجاری های اجتماعی، تحریم ها، تولید ثروت منهای اقتصاد نفتی و  کاهش جمعیت) پیش رو کشور داشته باشد.

استاد گروه علوم و مهندسی صنایع غذایی دانشگاه تهران بیان کرد: امنیت غذایی دانش بنیان با رویکرد اقتدار و امنیت ملی و زنجیره ارزش و فناوری های پیشرفته یک انتخاب نیست بلکه مطابق با کلام رهبر یک ضرورت است.

وی با اشاره به اینکه به طور متوسط در کشورهای اروپایی تولیدات کشاورزی کمترین سهم تولید ثروت حدود 22 درصد و پس از آن فرآوری با حدود 23 درصد و خدمات بیشترین سهم 50درصد را در زنجیره ارزش دارد، افزود: بخش کشاورزی در ایران  به جز از حلقه های تولید کشاورزی و فرآوری بهره ای نمی گیرد. یکی از دلایل عمده پایین بودن سطح درآمد کشاورزان از فعالیت کشاورزی همین است که ثروت ناشی از فعالیت های واسطه گری و توزیع به بخش کشاورزی برنمیگردد.

دکتر ابراهیم زاده موسوی با بیان اینکه یکی از حلقه های مهم زنجیره ارزش، تولید نهاده ست که ارزش آن بالغ بر 400 میلیارد دلار در سال است که سهم ایران از آن تقریبا صفر است، اظهار کرد: ارزش تجاری فرآوری مواد غذایی در جهان حدود 4 هزار میلیارد دلار است که سهم ایران در این بازار حدود یک درصد است و تجارت مواد غذایی در جهان بیش از 6 هزار میلیارد دلار است که سهم ایران از این بازار صفر است و در حوزه برندسازی و تجارت بین المللی مواد غذایی و زیرساخت های شبکه حمل و نقل و توزیع مواد غذایی نیز، ظرفیت سازی لازم علیرغم بازارهای متقاضی کشورهای همسایه ایجاد نشده است .

استاد گروه علوم و مهندسی صنایع غذایی دانشگاه تهران ادامه داد: جایگاه فعلی کشاورزی ایران در حوزه اشتغال 20 درصد و تولید حدود 60میلیارد دلار محصول کشاورزی و جایگاه یازدهم جهان در تولید محصولات کشاورزی و تولید سرانه حدود 700 دلار درآمد ناخالص ملی و تولید حدود 2 درصد از ارزش محصولات کشاورزی جهان که بالغ بر 3.5 تریلیارد دلار است و ارزش فرآوری محصولات کشاورزی حدود 30میلیارد دلار است.

دکتر ابراهیم زاده موسوی با تاکید بر اینکه اهداف کمی امنیت غذایی در کشور ما ظرفیت زیادی دارد که اگر دانش بنیان شود نقش دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی خیلی پررنگ خواهد بود ما باید بخش دانش را به کشاورزی وارد کنیم، گفت: در سال 57 تولید 25 میلیون تن محصولات کشاورزی با ارزش تقریبی 10 میلیارد دلار و فراوری محصولات کشاورزی حدود 3  میلیارد دلار بود. در سال 97 تولید 125 میلیون تن محصولات کشاو.رزی با ارزش تقریبی 60میلیارد دلار و فرآوری حدود 30 میلیارد تن بود اما در تولیدات کشاورزی در گام دوم انقلاب  یعنی افق 1402 می توانیم تولید 400 میلیون تن محصولات کشاورزی به ارزش تقریبی 200 میلیارد دلار در سال و فراوری مواد غذایی بالغ بر 200 میلیارد دلار و تولید نهاده به ارزش 50 میلیارد دلار داشته باشیم.

وی اظهار کرد: اولویت امنیت و ایمنی مواد غذایی محصولات و فعالیت هایی است که نهاده ها و زیرساخت های امنیت و ایمنی غذایی را تشکیل می دهد و اقدامات زیربنایی که افزایش کمی و کیفی تولیدات کشاورزی وابسته به آن است. شاخص امنیت مواد غذایی، ضریب نفوذ فناوری های نوین در امنیت غذایی است که میتوان به مواردی همچون  فناوری اطلاعات، زیست فناوری، نانو فناوری، پهباد، رباتیک، سلول های خورشیدی، هوش مصنوعی، اینترنت اشیا، کلان داده ها، بلاکچین اشاره کرد.

** چالش اصلی کشاورزی دوری از فرمایشات امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی است

در ادامه این مراسم دکتر محمدرضا جهانسوز استاد گروه زراعت و اصلاح نباتات دانشگاه تهران گفت: چالش اصلی کشاورزی و دلیل نرسیدن به اهدافی که در انقلاب اسلامی برای آن مسئله در نظر گرفته شده است، دوری از فرمایشات امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب اسلامی است که کشاورزی را در راس امور می دانستند.

ایشان با تاکید بر منظر مقام معظم رهبری درخصوص امنیت غذایی گفت : یکی از عوارض موجود در کشور نگاه به بیرون از کشور است، ما حتی معنی امنیت غذایی را هم از بیرون کشور بهره می گیریم که نیاز است در ابتدا آن را بومی و برمبنای الگوی اسلامی و ایرانی طرح کرد که از این نظر امنیت غذایی یعنی دسترسی فیزیکی و اقتصادی تمام مردم در همه اوقات غذایی حلال و طیب کافی و مغذی برای داشتن یک زندگی سالم و فعال براساس ترجیحات غذایی یاشد.

دکتر جهانسوز خاطر نشان کرد: جایگاه کشاورزی در کشور، فقدان آمار و اطلاعات دقیق، آب و خاک، عدم نگاه زنجیره محور و سیستماتیک به غذا، فقدان علم محوری در تولید و فقدان پایداری در تولید از عمده ترین چالش های بخش کشاورزی در تحقق امنیت غذایی پایدار کشاورزی است.