وبینار هم اندیشی در قرآن و آموزه های اسلامی در دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی

به گزارش روابط عمومی ، همزمان با هفته منابع طبیعی و ماه مبارک رمضان، وبینار " منابع طبیعی در قرآن و آموزه های اسلامی" توسط ستاد برگزاری یازدهمین جشنواره منهاج دانشکدگان کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران به همت دانشکده منابع طبیعی و مشارکت انجمن های علمی دانشجویی در روز چهارشنبه ۲۲ اسفند ماه ۱۴۰۳ برگزار شد.

  دکتر اصغر طارمیان دبیر این نشست بیان کردند که این نشست با هدف ارتقای معرفت قرآنی و اسلامی در موضوع حفاظت از منابع طبیعی و محیط زیست  با سخنرانی استادان دانشکده های الهیات و منابع طبیعی برگزار شد.

سازمان حفاظت محیط زیست به تنهایی قادر به مقابله با آلودگی محیط زیست نیست: مردم، دولت‌، نیروهای نظامی و انتظامی باید وارد میدان شوند. 

حجت‌الاسلام والمسلمین دکتر سید علی حسینی عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق (ع) در این نشست به نقش انسان در آلودگی محیط زیست از منظر آیات قرآن و روایات پرداخت. ایشان بیان داشتند که بدون هیچ تردیدی، طبق آیات قرآن و روایات متعدد، این انسان است که با اعمال خود محیط زیست را آلوده می‌کند.

انسان با استفاده از قدرتی که به او داده شده، خشکی و دریا را آلوده ساخته است. در تمدن اسلامی، آلودگی معنای گسترده‌تری دارد که شامل آلودگی آب، خاک، هوا و حتی صدا می‌شود. این استاد دانشگاه که سالها در موضوع محیط زیست در اسلام تحقیق کرده است، با اشاره به آیه 205 سوره بقره " وَإِذَا تَوَلَّىٰ سَعَىٰ فِی الْأَرْضِ لِیُفْسِدَ فِیهَا وَیُهْلِکَ الْحَرْثَ وَالنَّسْلَ ۗ وَاللَّهُ لَا یُحِبُّ الْفَسَادَ" بیان داشتند که برخی دولت‌ها با فساد خود باعث نابودی منابع طبیعی و محیط زیست می‌شوند. یکی از نشانه‌های دولت‌های مفسد، نابودی محیط زیست است.  

در سیره پیامبر اسلام (ص)، ایشان در حوزه کشاورزی و شکوفایی منابع طبیعی بی‌نظیر بودند و جهاد فرهنگی را به عنوان یکی از مهم‌ترین ابزارهای موفقیت معرفی کردند. در سیره امام رضا (ع) و در کتاب "طب الرضا" آمده است که آلوده کردن هوا حرام است. همچنین، کسی که آب را آلوده کند یا در فرسایش خاک سهیم باشد، ضامن است و باید خسارت را جبران کند. ایشان در بخشی از صحبت های خود بیان کردند که چرا سازمان حفاظت محیط زیست باید یکی از فقیرترین سازمان ها در بین ارگان های دولتی باشد؟ سازمان حفاظت محیط زیست به تنهایی قادر به مقابله با آلودگی نیست.

مردم، دولت‌ها و حتی نیروهای نظامی و انتظامی باید وارد میدان شوند تا بتوان به موفقیت دست یافت. این استاد دانشگاه امام صادق (ع) در پایان عنوان کردند که آلودگی محیط زیست یکی از چالش‌های بزرگ عصر حاضر است که ریشه در اعمال انسان دارد. با توجه به آیات قرآن و روایات، انسان مسئول مستقیم این آلودگی است و باید با استفاده از راهکارهای فرهنگی، دینی و علمی به مقابله با آن بپردازد.

مدیریت بهینه منابع آب های زیرزمینی کشور نیازمند استفاده از علوم و فناوری‌های جدید و هوشمند است

دکتر علی سلاجقه استاد دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران در این نشست به بیان اهمیت مدیریت آبهای زیرزمینی پرداختند.  ایشان بیان کردند که پروردگار در قرآن می¬فرماید "ما باران را به اندازه کافی بر زمین نازل نمودیم و معبر، مسکن و مخزن این باران، زمین می باشد"، به این صورت که آب باران در زمین نفوذ میکند و سفره‌های آب زیرزمینی را تشکیل میدهد. به عبارتی دیگر، زمین به مخزنی برای ذخیره آب باران تبدیل می‌شود.

این استاد دانشگاه اظهار داشتند که خوشبختانه در کشور جمهوری اسلامی ایران، سطح علم و فناوری به حدی رسیده است که علاوه بر مهار آب‌های سطحی (مانند انواع سدهای روی زمین)، آب‌های زیرزمینی را نیز می¬توان به خوبی مهار کرد. برای مثال در استان کرمان، کارهای خوبی در زمینه کنترل آب‌های زیرزمینی انجام شده است که می تواند مانع از شور شدن آب شود.

ایشان بیان کردند که از مزایای حفظ آب در زیرزمین این است که دچار تبخیر نشده و کیفیت آن کاهش نمی‌یابد. همچنین، در هر زمان از سال و به خصوص فصول خشک، با استفاده از حفر یک چاه ساده، می توان از این منابع زیرزمینی استفاده کرد.

این متخصص منابع طبیعی و آبخیزداری دانشگاه تهران در پایان بیان کردند که با تلفیق علوم و فناوری‌های جدید و هوشمند، مانند مدل‌های رقومی و هوش‌مصنوعی، می¬توان این علوم را بیشتر از قبل در کشور توسعه داد؛ به این صورت که، بتوان هر قطره از باران، در هر زمان و مکان را در زمین ذخیره کرده و از آن به صورت بهینه استفاده کرد.

عشق به طبیعت در معارف اسلامی
دکتر محمدحسن سراج صادقی عضو هیئت علمی دانشکده الهیات دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهر قدس در این نشست به مسئولیت انسان به عنوان خلیفه خدا در حفاظت از منابع طبیعی پرداختند. ایشان بیان کردند که بر اساس آیه 70 سوره اسراء  "وَ لَقَدْ کَرَّمْنا بَنِی آدَمَ وَ حَمَلْناهُمْ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ وَ رَزَقْناهُمْ مِنَ الطَّیِّباتِ وَ فَضَّلْناهُمْ عَلى‌ کَثِیرٍ مِمَّنْ خَلَقْنا تَفْضِیلًا" انسان به عنوان خلیفه خدا در زمین شناخته می‌شود.

این مسئولیت بزرگ، احترام به همه مخلوقات و حفظ محیط زیست را در بر می‌گیرد. در قرآن و روایات، احترام به حیوانات و دیگر مخلوقات به عنوان بخشی از مسئولیت انسان تأکید شده است. این استاد دانشگاه اظهار داشتند که آیه 41 سوره روم "ظَهَرَ الْفَسادُ فِی الْبَرِّ وَ الْبَحْرِ بِما کَسَبَتْ أَیْدِی النَّاسِ لِیُذِیقَهُمْ بَعْضَ الَّذِی عَمِلُوا لَعَلَّهُمْ یَرْجِعُونَ" بیانگر گسترش فساد در خشکی و دریا به دست انسان است.

فساد و تباهی در طبیعت، نابودی گیاهان و حیوانات را به دنبال دارد و این مسئله در قرآن به عنوان هشداری برای انسان‌ها مطرح شده است. شهدای محیط‌بان نماد ایثار و فداکاری برای حفظ طبیعت و محیط زیست هستند. تلاش آن‌ها یادآور مسئولیت بزرگ انسان به عنوان خلیفه خدا در زمین است.  

ایشان در پایان بیان کردند که با توجه به آموزه‌های اسلامی، احترام به طبیعت و محیط زیست نه تنها یک وظیفه دینی است، بلکه نشان دهنده عشق و محبت به خلقت خداوند است. بنابراین، باید با دیدی عاشقانه و احترام آمیز به جهان و طبیعت نگاه کنیم و در حفظ و نگهداری از آن کوشا باشیم.

اشاره قرآن به پدیده هالوکلاین: قرن‌ها پیش از کشف آن‌ توسط بشر

دکتر آرش جوانشیر و دکتر رضا رضانژاد اعضای هیئت علمی دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران  در این نشست به بیان علمی یکی از اعجاز علمی قرآن در توصیف تلاقی آب‌های شور و شیرین تحت عنوان پدیده هالوکلاین پرداختند.

این متخصصین شیلات و اقیانوس شناسی دانشگاه تهران بیان کردند که یک لایه مرزی در اقیانوس‌ها و دریاهاست که به دلیل اختلاف شدید شوری بین دو لایه آب شکل گرفته و از اختلاط کامل آن‌ها جلوگیری می‌کند. این پدیده علمی، که در مطالعات اقیانوس‌شناسی به‌طور گسترده بررسی شده است، با آیات قرآن کریم، به ویژه آیاتی که به "برزخ" و مرز بین آب‌های شور و شیرین اشاره دارند، قابل تطبیق است.

قرآن کریم در آیاتی همچون آیه 53 سوره فرقان و آیه 19 سوره الرحمن، به وجود مرزی نامرئی بین آب‌های شور و شیرین اشاره می‌کند که مانع از اختلاط آن‌ها می‌شود. آنها در پایان اظهار داشتند که این توصیف قرآنی با پدیده هالوکلاین که در علم امروز شناخته شده است، هم‌خوانی قابل توجهی دارد و نشان می دهد که قرآن چگونه برخی پدیده های طبیعی را قرن‌ها پیش از کشف آن‌ها توسط بشر بیان کرده است.

جایگاه درخت و درخت¬کاری در اسلام و فرهنگ های باستانی

دکتر وحید اعتماد استاد گروه جنگلداری و اقتصاد جنگل دانشکده منابع طبیعی دانشگاه تهران در این نشست به بیان ارزش درخت در منابع طبیعی و حفاظت از آن به عنوان یکی از گسترده ترین موجودات روی زمین به لحاظ تنوع، کثرت و زیبایی پرداختند.

ایشان بیان کردند که در قرآن کریم افزون بر 750 آیه به پدیده های طبیعی اشاره داشته و بیش از ده درصد آیات به موضوع طبیعت اختصاص یافته است و واژه شجر نیز به معنای درخت و مشتقات آن مجموعاً 27 مرتبه در آیات قرآن بکار رفته است. حتی در قرآن در قالب تمثیل از درخت برای ترسیم خوبی ها و زشتی ها تحت عناوینی مانند شجره طیبه استفاده شده است.

این محقق علوم جنگل و جنگلداری در بخشی از صحبت¬های خود به معرفی انواع گونه های درختی ذکر شده در قرآن و نیز انواع درختان مقدس در مذاهب، اسطوره ها و فرهنگ های عامه ملل جهان پرداخت.  ایشان اظهار داشتند که نه تنها در فرهنگ اسلامی، بلکه در فرهنگ ها و تمدن های باستانی مختلف نیز درختان به عنوان یکی از نمادهای زیستی همواره محترم شمرده می شدند. سیره پیامبر (ص) نیز بر درخت کاری و نگهداری و حفاظت از آن تاکید داشته است، به طوری که شکستن شاخه درختان را همانند شکستن بال فرشتگان می دانستند.

این استاد دانشگاه تهران در پایان بیان کردند که درختان در ابعاد گوناگون در خدمت بشر بوده و لذا لازمه سپاس گزاری انسان از این مخلوق خدا احترام و قدردانی از اوست.